Tja, afscheid voor altijd… Ooit kocht je souvenirs, geef je de souvenirs en dan kom je je souvenirs weer tegen… Je staat er meestal niet bij stil. Je komt van de middelbare school af, gaat studeren en je wil de wereld wat meer verkennen. Je wil dat wel een beetje op een avontuurlijke manier en je besluit lekker te gaan backpacken. Tijdens je studie heb je meestal ook nog een buitenlandstage of een afstudeeropdracht in het buitenland. Van elk land dat je terugkomt, neem je wat souvenirs mee voor je ouders, broers of zus en andere familieleden en misschien nog voor wat vrienden.
Dat de mogelijkheid bestaat dat je op een dag deze souvenirs weer terug kan krijgen, sta je meestal niet bij stil. Niet omdat hij of zij ze teruggeeft, maar omdat hij of zij is overleden. Deze kans is vooral groot als je ze aan iemand geeft die een generatie verder is dan jij.
In die situatie zit ik nu. Mijn lieve peettante, de zus van mijn vader is zaterdag 8 juli overleden.
Steun en toeverlaat in mijn leven
Mijn peettante heeft een heel belangrijke rol in mijn leven gespeeld. Ze was mijn steun en toeverlaat. Ons gezin had een aardig destructief karakter waardoor mijn eigenwaarde en zelfvertrouwen niet tot bloei zijn gekomen in mijn jeugd. Dit heb ik vooral zelf moeten proberen op te bouwen. Nog tot op de dag van vandaag. Met mijn tante had ik vele, vele gesprekken over mijn leven. Over bijna alles. De worstelingen rond de liefde speelden jarenlang een grote rol. Daar waar ik thuis geen veilige plek vond om het erover te hebben, vond ik dat bij haar wel .
Stapje voor stapje afstand nemen van het leven
De laatste paar jaar zag ik haar afscheid nemen van het leven. Stapje voor stapje. Ze begon met het stoppen van het kleuren van haar haar. Ik denk dat dit zo’n 3-4 jaar geleden was. De krullen liet ze nog wel even zitten. Zo lenig als ze altijd was tot aan de spagaat aan toe, werd ook een dingetje. De dagelijkse oefeningen iedere morgen, deed ze niet meer. De rollator kwam ervoor in de plaats. Het vrijwilligerswerk wat ze 27 jaar heeft gedaan bij de kerk, stopte ze mee vlak voor de corona-pandemie. Haar ademhaling ging sinds 1,5 jaar steeds moeizamer, wat ik heel naar om te zien vond. Ik dacht vorig jaar maart 2022 al dat het niet meer lang zou duren. De manier waarop mijn vader overleed, zag ik bij haar hetzelfde gebeuren. Dat het afscheid voor altijd niet heel lang meer zou duren, hield me aardig bezig.
Naar Kenia gaan vond ik steeds lastiger. Ik was natuurlijk al 3 jaar niet geweest door de corona-pandemie, maar toen ik in november 2022 weer ging, vond ik dat heel lastig. Ik maakte me zoveel zorgen. Ze had in elk geval inmiddels een persoonlijk alarm die ze altijd bij zich droeg in geval van nood. Maar ja, ze had geen hulp in huis. Dus als het mis ging… niet aan denken… Dacht ik…Ik ging deze keer ook maar 3 weken in plaats van 4. Dat wilde ik in deze situatie. En… gelukkig is het goed gegaan toen ik terugkwam van Kenia.
Er voor elkaar zijn, daar draait het om!
Ik ben dit jaar in mei/juni (2023) weer naar Kenia gegaan. Maar alleen op de voorwaarde dat ik rechtstreeks contact had met de thuiszorg waarmee nog geen echt contact was geweest. Dit had ik snel geregeld samen met mijn tante. Daarnaast had ik met haar afgesproken om iedere dag Skype-contact te hebben. Ja, ja dat deed ze dan weer wel: een beetje bezig zijn met de digitale wereld met haar tablet. Ze had er een hekel aan, maar vond het wel heel erg fijn dat ze op deze manier via mail of Skype met mij of anderen kon communiceren. Ook deed ze er spelletjes op en keek ze filmpjes op YouTube.
Dat het afscheid voor altijd dichterbij kwam, zorgde ervoor dat ik niet te lang ver weg wilde zijn. Dus ook deze keer ging ik maar 3 weken naar Kenia vanwege haar situatie. Ik had haar beloofd er voor haar te zijn en dat wilde ik ook.
We betekenden zoveel voor elkaar. Zij betekende mentaal heel veel voor mij en ik voor haar. Zeker in de zorg die ze nodig had en het helpen bij allerlei zaken die ze moest of wilde regelen. We hadden het er vaak over: de mensen kijken steeds minder naar elkaar om en een groot deel van de wereld wordt vernietigd door de mens zelf. Maar wij keken wel degelijk naar elkaar om, omdat we dat wilden en omdat we beiden het belangrijk vonden om er voor elkaar te zijn. Als iedereen dat nou een beetje meer deed, hoeveel liefdevoller zou de wereld er dan uitzien?
Verlangen naar de dood
Toen ik terug kwam van Kenia was alles nog redelijk stabiel. Alleen die ademhaling en het lopen was echt een worsteling. Dat afscheid voor altijd kwam steeds dichterbij. Pfff, ik maakte me zo’n zorgen. De enige rust die ik had, was dat we alles geregeld hadden. Ze had haar hele uitvaart van voor tot achter voorbereid. En ik wist één ding zeker: zo zou het ook gebeuren. De laatste wens van iemand, moet je respecteren. Je voelt daarbij ook de verbondenheid die je met iemand hebt. Ook al is die persoon er niet meer, je blijft verbonden in je beloftes en gevoel van liefde.
De dood is niet bepaald mijn vriend. Ik lig er al van wakker sinds ik een jaar of 10-11 was. Als ik dan ‘s avonds rond 20.30u naar bed ging, was ik rond 22.30u of later nog wakker. Bang voor dat onbekende, maar oh zo zekere fenomeen: de dood. En ik wist dat hij er voor mijn tante binnenkort zou zijn. Sterker: ze wilde dat ook. Doordat haar lichaam haar steeds meer in de steek liet en haar wereldje steeds kleiner werd, was er voor haar geen lol meer aan, zoals ze het zelf zei. In haar koppie was ze 100% bij. Tuurlijk, een beetje vergeetachtig, maar niets verontrustends.
Iets wat je normaal weet te ‘dragen’, kan je op een gegeven moment de das om doen
Na Kenia hadden we ook nog een gesprek met de thuiszorg, de ZZG Zorggroep Team Weezenhof, omdat ze een echt kennismakingsgesprek wilde hebben. Het vorige gesprek die we hadden voordat ik naar Kenia ging, was uit nood geboren, omdat ik het contat met de thuiszorg wilde hebben als ik naar Kenia ging. Nu vond het gesprek plaats om te weten hoe ze in het leven stond. Zowel fysiek als mentaal . Het gesprek was op donderdag en verliep goed, maar ik had wel het gevoel dat ze haar leven wat mooier maakte dan die daadwerkelijk was. Geen idee hoe het echt zat, maar ik verbaasde me over de cijfers 7 en 8 die ze gaf aan bepaalde aspecten van haar leven. Of ze relativeerde haar leven tijdens het gesprek, waardoor dit cijfer erin paste of ze wilde niet laten blijken hoe ze zich echt voelde.
Er was één ding wat een laag cijfer had: haar lichamelijke toestand doordat ze ook nog door haar rug was gegaan. Haar hele leven lang had ze al last van haar rug, doordat ze tijdens haar beroep als verpleegster in het ziekenhuis op de trap op haar rug was gevallen. Dit heeft haar rug een flinke tik gegeven waar ze de rest van haar leven last van heeft gehad. Zoals ze die last en af en toe pijn altijd heeft kunnen dragen, zo kon ze dat nu niet meer. Ze had zelfs de huisarts gebeld voor pijnmedicatie. Ze voelde zich echter steeds vaak misselijk en had weinig eetlust.
Het onvermijdelijke
We spraken elkaar iedere dag of ze stuurde een mailtje. Het werd steeds verontrustender. Hoe dichterbij het afscheid voor altijd kwam, hoe onrustiger ik werd. De telefoongesprekken waren kort, omdat het haar teveel energie kostte en ze had ook steeds minder te vertellen. Het deed me verdriet, maar dat vertelde ik haar niet. Maar waarschijnlijk voelde ze dat wel. Ze had namelijk zeer sterke gevoelens voor het ‘tot last zijn’ bij anderen. Dat wilde ze echt niet. Ook al vond iemand dat ze niet tot last was en deden mensen graag wat voor haar, omdat ze altijd erg attent en zorgzaam was; ze vond het erg moeilijk hulp te accepteren.
Ik besloot dinsdag weer naar haar toe te gaan. Vanaf afgelopen vrijdag kwam de ZZG Zorggroep iedere ochtend en avond om haar steunkousen aan te doen. Maar dat was vanaf maandag al niet meer nodig, want ze lag vooral op bed. Er was geregeld dat de verpleging de sleutel had met een speciaal deurkluisje en zo hadden we iedere dag wat contact over de situatie. Toen ik bij haar langskwam lag ze op bed. Ze kon bijna niets anders meer. Vanaf toen ging het in een sneltreinvaart… De huisarts, thuiszorg en ik bespraken met haar hoe ze zo comfortabel mogelijk haar laatste reis kon beginnen. Ik belde wat mensen op die haar dierbaar zijn om afscheid te komen nemen. Alles is nogmaals doorgesproken hoe ze alles wenste… Menig kusje zijn gegeven en menige traan zijn gelaten.
Het afscheid voor altijd was gewoon zichtbaar geworden. En zo is zij zaterdagavond vertrokken… haar laatste reis…
De uitvaart
De uitvaart was gelukkig dus zo goed als 100% voorbereid door haarzelf. Maar de uitvoering is natuurlijk stap 2. Door de vakantie van mijn broer en zijn gezin, stond ik hier verdrietig genoeg alleen voor. Natuurlijk werd ik hier en daar ondersteund, maar dat is dan vooral zakelijk door de DELA, al doen ze hun best zich in te leven in de emoties van de nabestaanden die het moeten regelen. In dit geval in mij dus.
Hoe dan ook, rechtsom of linksom, mijn wens was dit te doen volgens de wensen van mijn tante. En zo geschiedde. Ik heb mijn afscheidsbrief geschreven en voorgelezen in de kerk en heb er een goed gevoel over hoe het allemaal gelopen is.
En dan die souvenirs…
Een week later sta je dan in haar appartement… Ik zag allerlei souvenirs vanuit Ierland, Australië, Indonesië en Kenia die ik haar in de loop der jaren heb gegeven. Tja, wat doe je? Ik neem ze terug… En zo krijg je je eigen souvenirs weer terug, die je ooit met liefde aan iemand die je dierbaar is, hebt gegeven.
Dit doet mij stilstaan bij het leven en mijn eigen leven… al die spullen… Leuk voor nu, maar niet leuk voor straks… Daarom probeer ik zoveel mogelijk weg te gooien of te verkopen. Alleen heb ik daar veel moeite mee en kost het mij jaren om mijn huis leeg genoeg te krijgen om rust in mijn hoofd te hebben. Dan komt bij mij gelijk de vraag binnen: waarom bewaart de één meer dan de ander? Dat is weer een leuke psychologische vraag voor een andere blog!
Nu je dit zo leest, moet je dan nooit meer souvenirs kopen voor iemand die je lief hebt? Nee, hoor, gewoon lekker doen als je daar behoefte aan hebt! Het zou wat zijn als je zegt: “Ik koop maar niets voor je, omdat als je er straks niet meer bent, ik ze weer terug krijg.” Het is hooguit iets om even bij stil te staan.
ps. Ik heb bewust geen foto’s van mijn tante geplaatst vanuit respect, omdat ik weet dat zij dat niet wil en daarom wil ik dat ook niet.
Hoi Yvette,
Ik heb net je beide blogs gelezen. Wat heb jij het mooi omschreven. Vooral het verhaal van je lieve tante.
Heel erg veel sterkte en succes.
Groetjes,
Loes